نکته مهمى که حضرت در این روایت به آن اشاره مى کنند و شیعیان را از آن بر حذر مى دارند این است که انسان نباید با نادیده گرفتن شرایط تحقق وعده هاى الهى، فریب شیطان را خورده و از این مسأله سوء استفاده نماید. در تاریخ به نمونه هاى زیادى از سوء برداشت انسان ها از وعده هاى الهى برمى خوریم. مثلاً وقتى بنى اسرائیل در چنگال فرعونیان بودند، خداى متعال توسط پیامبرانش به آنان وعده داد که اگر ایمان بیاورید، نجات خواهید یافت و بر دشمنانتان پیروز خواهید شد. آیات زیادى هم در قرآن وجود دارد که براى بنى اسرائیل (فرزندان حضرت یعقوب(علیه السلام)) امتیازهاى ویژه اى قایل شده است; از جمله: یا بَنِی إِسْرائِیلَ اذْکُرُوا نِعْمَتِیَ الَّتِی أَنْعَمْتُ عَلَیْکُمْ وَ أَنِّی فَضَّلْتُکُمْ عَلَى الْعالَمِینَ;1 یا این آیه: ... وَ فَضَّلْناهُمْ عَلَى الْعالَمِینَ.2 بنى اسرائیل بر این باور بودند که خداوند، هم عزّت و سعادت دنیاى آنان را تضمین کرده است و هم نجات از عذاب آخرت را: وَ قالُوا لَنْ تَمَسَّنَا النّارُ إِلاّ أَیّاماً مَعْدُودَةً...;3 و یهود گفتند که هیچ وقت خدا ما را در آتش عذاب نکند، جز چند روزى معدود. آنان حتى خود را فرزندان و عزیزکرده هاى خدا مى دانستند: ... نَحْنُ أَبْناءُ اللّهِ وَ أَحِبّاؤُهُ... .4 امروز هم صهیونیست ها مدعى اند که از نسل حضرت یعقوب(علیه السلام) و ملت برگزیده خدا هستند و چون همه انسان ها به طفیل آنها خلق شده اند، باید مطیع و فرمانبردار آنان باشند!
در زمان ائمه(علیهم السلام) هم عده اى از مسلمانان که به طوایف مُرجئه معروف بودند چنین اعتقاداتى داشتند; یعنى مى گفتند صِرف داشتن ایمان، انسان را از عذاب آخرت نجات مى دهد اگرچه همه کبایر را هم مرتکب شده باشد. این گروه از مسلمانان با داشتن چنین عقایدى، در واقع خـودشان را فـریب مى دادند.
متأسفانه در میان شیعیان هم کسانى با شنیدن و یا مشاهده روایاتى که در شأن و منزلت ائمه اطهار(علیهم السلام) و در امان بودن محبّان ایشان از عذاب آخرت بیان شده است، به چنین توهمات و اعتقادات افراطى دچار شده اند; یعنى فکر مى کنند چون دوستدار اهل بیت(علیهم السلام) هستند، حتى اگر مرتکب بزرگ ترین گناهان کبیره نیز شوند! آمرزیده مى شوند. چنین عقایدى حتى در زمان امام باقر و امام صادق(علیهما السلام) نیز در بین شیعیان شایع شده بود. از جمله کارهایى که امامان ما ـ خصوصاً از زمان امام باقر(علیه السلام) به بعد ـ براى مقابله با این گونه افکار انحرافى انجام دادند، تلاش براى زدودن این اعتقادات غلط از میان شیعیان بود. امام رضا(علیه السلام) در ضمنِ روایتى به این موضوع اشاره نموده و مى فرمایند: اِنَّه لَیس بین اللّهَ و بین اَحَد قَرابَةٌ;5 خداوند با کسى خویشاوندى ندارد. امام باقر(علیه السلام) نیز در روایتى مى فرمایند: مَن کانَ لِلّه مُطیعاً فَهوَ لَنا وَلىٌّ وَ مَن کانَ لِلّه عاصیاً فَهوَ لنا عَدوٌّ;6 هر کس مطیع فرمان الهى باشد، دوست ما و هر که از فرمان خداوند سرپیچى نماید دشمن ما است.
فلسفه دعوت به محبت اهل بیت(علیهم السلام) این نیست که مردم نسبت به انجام گناه جرى تر شده و گستاخانه به معصیت خدا بپردازند، بلکه این دعوت، دعوتى است در راستاى انجام آنچه مرضى خدا است; چرا که راه اهل بیت(علیهم السلام) جز راه خدا نیست. بنابراین کسانى که ادعاى محبت اهل بیت(علیهم السلام) را دارند، نباید مرتکب اعمالى شوند که رضاى الهى در آنها نیست. امام باقر(علیه السلام) در همین روایتى که در سطر بالا به آن اشاره کردیم بر این مطلب تأکید مىورزند که محبت اهل بیت(علیهم السلام)باید داراى ریشه و عمق باشد تا در عمل و رفتار انسان اثر بگذارد. اگر صِرف گفتن «اُحِبُّ علیاً» بتواند نجات دهنده انسان از عذاب آخرت باشد، به طریق اولى گفتن «احبُّ محمداً» براى این منظور مؤثر است; چرا که پیامبر(صلى الله علیه وآله) افضل از حضرت على(علیه السلام) است!
امام صادق(علیه السلام) خطاب به عبدالله بن جندب مى فرمایند: این مطلب را به همه شیعیان ما برسان که بى جهت این سو و آن سو نروند و راه را گم نکنند; زیرا دسترسى به ولایت ما جز در پرهیز از گناه و جدیت در انجام وظایف میسر نخواهد شد. سپس حضرت مى فرمایند: شرط دیگر رسیدن به ولایت ما، برطرف کردن نیاز برادران ایمانى مى باشد; یعنى همان طور که انسان براى زندگى خویش تلاش مى کند، باید براى رفع نیازهاى برادران ایمانى اش هم تلاش کند و مشکل آنها را مشکل خود بداند و در حلّ آن تلاش کند. هم چنین کسى که به دیگران ظلم مى کند، شیعه اهل بیت(علیهم السلام) نیست، شیعه واقعى بودن شرایط خاصى دارد و صِرف اظهار محبت به اهل بیت(علیهم السلام)، خواندن اشعار در مدح آنان، شرکت در عزادارى ها و ... براى اهل ولایت بودن کافى نیست. البته حتى داشتن مرتبه اى ضعیف از محبت اهل بیت(علیهم السلام) ـ که عده زیادى از آن محرومند ـ گوهر گران بهایى است و خواه ناخواه اثراتى هم خواهد داشت، اما شیعه واقعى بودن صرفاً در محبت اهل بیت(علیهم السلام) خلاصه نمى شود.
1. بقره (2)، 47.
2. جاثیه (45)، 16.
3. بقره (2)، 80.
4. مائده (5)، 18.
5. بحارالانوار، ج 7، باب 9، روایت 11.
6. همان، ج 70، باب 47، روایت 4.
